"De invloed van fazanten" | Antje Rávik Strubel: Als het bestek wegglipt

Deze prachtige dieren worden algemeen beschouwd als symbolen van geluk: fazanten. In Antje Rávik Strubels sociale satire "De invloed van de fazanten" fladderen ze mysterieus en symbolisch door het struikgewas, maar over het algemeen brengen ze hun toeschouwers weinig geluk.

De onstuitbare duikvlucht van kunstredacteur Hella Karl begint met een verhaal in de krant waar ze voor werkt: "In het verre Australië pleegt de echtgenoot van een beroemde Duitse operazangeres zelfmoord voor de prachtige achtergrond van de Sydney Opera." Helaas had de Berlijnse journaliste pas onlangs onthuld dat de theaterdirecteur, bekend om zijn gewelddadige gedrag en inmiddels zo dramatisch overleden, een actrice onder druk had gezet om een abortus te plegen. Het publiek gaf Hella al snel de schuld van de zelfmoord van regisseur Kai Hochwerth. Op sociale media wordt opgeroepen tot een boycot van de krant "Abendpost".

Zelfs Hella zelf, die deze theatermagnaat, die de pers verachtte, heimelijk de dood toewenste, kan zich niet helemaal losmaken van schuldgevoelens. En dan reageert de journaliste, die het eigenlijk beter zou moeten weten, wel erg onhandig in een haastig gearrangeerd tv-interview: Wanneer ze ervan wordt beschuldigd de eerste te zijn die de belastende kop over Hochwerth heeft geschreven, antwoordt Hella dat ze "het beste voorbeeld" is van "waar ik de afgelopen maanden in mijn artikelen herhaaldelijk voor heb gewaarschuwd", namelijk "een pers zonder hoofd". Vervolgens wordt ze gedwongen haar krant te verlaten.

Hella komt uit een bescheiden milieu , heeft zich opgewerkt en heeft dit altijd proberen te verbergen. Haar angst voor sociale schaamte doordringt deze veelzijdige, maar soms wat besluiteloze roman. Hella spreekt altijd over zichzelf in de derde persoon, alsof ze koste wat kost afstand probeert te bewaren. Er zijn haar "beperkte Engelse vaardigheden of haar verdraaide woorden tot idiomen", die ze probeert te verdoezelen: "In tijden van crisis ontglippen de hulpmiddelen die ze heeft verworven haar. In tegenstelling tot de mensen om haar heen."

Dit is een interessante parallel met de vulgaire despoot Hochwerth, die eveneens uit de lagere klassen komt. Hij provoceert opzettelijk een vrouw op het premièrefeest: "Je ziet eruit alsof je gezegend bent met een mooie kut." Het is geen toeval dat dit personage herinneringen oproept aan voormalige directeuren van de Volksbühne, de Berliner Festspiele of het Maxim Gorki Theater, die eveneens werden beschuldigd van machtsmisbruik en toxisch gedrag.

Maar zoals elke dag het geval is in ons circus van mediaverontwaardiging, gaat het hier niet om de seksistische regisseur Hochwerth en zijn vrouwelijke slachtoffers, maar om de sociale uitsluiting van Hella Karl vanaf het begin. Ze verliest steeds meer aanhang bij haar collega's, met wie ze graag afspreekt in het chique restaurant "Borchardt", populair bij mediaprofessionals. Bovendien loopt Hella's kinderloze relatie met een aantrekkelijke architect, met wie ze aan de oevers van de Wannsee in Potsdam woont, spaak.

De ijzige relatie tussen Hella en haar man, die ze altijd T. noemt omdat ze zichzelf dan "een beetje mysterieus" vindt, zou voldoende stof opleveren voor een eigen roman. Het welgestelde stel buit elkaar uit omdat ze het niet beter weten. T. steunt Hella nauwelijks in de lastercampagne, en de egocentrische Hella merkt niet dat haar man, die werkt aan de controversiële restauratie van de Garnizoenskerk van Potsdam, in een existentiële crisis verkeert.

Maar zelfs deze vreemd afstandelijke relatie wordt slechts kort belicht in de 240 pagina's tellende roman, waardoor je enigszins teleurgesteld bent dat dit en andere motieven niet verder worden uitgediept. Welk verhaal wil Strubel, die in 2021 de Deutscher Buchpreis won met haar krachtige #MeToo-roman "Die Blaue Frau", eigenlijk vertellen? Gaat het over machtsmisbruik in de culturele sector? Over de problemen van de krantenindustrie, die moet vechten om kliks? Over de lastercampagne tegen een journalist? Of gaat het in de kern meer over klassisme en ijdelheid in de culturele sector?

En de mannelijke fazanten? Eén ding is zeker: in deze hectische tijden staan ze als opgeschrikte kippen te wachten en veroorzaken ze een dodelijke plaag.

Antje Rávik Strubel: De invloed van fazanten. S. Fischer, 240 pp., hardcover, €24.